ZAMİR ( ADIL )
İsimlerin yerini tutan sözcüklere “zamir” denir. Zamirlerin Özellikleri:
– Ek-eylem alarak yüklem olabilir.
– İsim tamlamalarında tamlayan ve tamlanan olabilir.
– İsim çekim eklerini alabilir.
Zamirler ikiye ayrılır:
A) Sözcük Hâlindeki Zamirler
B) Ek Hâlindeki Zamirler
A) Sözcük Hâlindeki Zamirler
A.1. Kişi ( Şahıs ) Zamirleri: Kişi adlarının yerini tutan zamirlerdir. Üçü tekil, üçü de çoğul olmak üzere toplam altı tane kişi zamiri vardır. “Ben, sen, o” tekil, “biz, siz, onlar” çoğul kişi zamirleridir.
Örnek:
Ben sana mecburum bilemezsin.
Sizler bu notlardan faydalanmak amacıyla sitemizi ziyaret ediniz.
O, sınav salonuna girene kadar biz de salonu düzenleyelim.
A.2. İşaret Zamirleri: İşaret anlamlı sözcüklerin isimlerin yerini işaret yoluyla tutan zamirlerdir.
Örnek:
Bu daha evvel rastlayamadığımız bir durumdu.
Artık kimse onu yemek istemiyordu.
Şunları masanın üstüne bırakmayı düşünemedik.
Not: İşaret zamirleri ile işaret sıfatlarını karıştırmayınız. İşaret anlamlı sözcükler ismi etkilediği zaman “işaret sıfatı” olur.
Örnek:
Bu notları Yılmaz öğretmen hazırlamış.
( “Öğretmen” sözcüğünü TDK unvan saymayıp meslek ismi kabul ettiği için küçük harfle başlatılmıştır. )
A.3. Soru Zamirleri: Soru anlamlı sözcüklerin isimlerin yerini işaret yoluyla tutan zamirlerdir.
Örnek:
Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
Faydalı Notlar Limanı notlarını nereden indireceğiz?
Öğrencilerden kaçını bu yarışmaya yollayacaksınız?
Bugün pazardan ne aldınız?
Görüşmeyeli nasılsınız?
Not: Soru zamirleri ile soru sıfatlarını ve soru zarflarını karıştırmayınız. Soru anlamlı sözcükler ismi etkilediği zaman “soru sıfatı” , fiili veya fiilimsiyi etkilerse “soru zarfı” olur.
Örnek:
Ne tür kitaplardan hoşlanırsın? ( “Ne” sözcüğü soru sıfatıdır. )
Bu notları hangi siteden indirdiniz? ( “Hangi” sözcüğü soru sıfatıdır. )
Bu adam bize bakıp da ne gülüyor? ( “Ne” sözcüğü soru zarfıdır. )
Nasıl bir dünya hayal ediyorsunuz? ( “Nasıl” sözcüğü soru sıfatıdır. )
A.4. Belirsizlik Zamirleri: Belirsizlik anlamlı sözcüklerin isimlerin yerini işaret yoluyla tutan zamirlerdir.
Örnek:
Biri bu işleri yapmalı, dedi arkadaşımız.
Öğrencilerin çoğu sitemizi ziyaret ediyor.
Herkes ülkemizin güzelliklerini fark ediyor ancak kimse kötü gidişe karışmıyor.
Güzel şeyler düşünelim diye yemyeşil oluvermiş ağaçlar.
Not: Belirsizlik ablamı taşıyan sözcükler isimleri etkilerse “belgisiz sıfat” olur.
Örnek:
Çoğu zaman kendi kendime konuşur dururum.
Hiçbir insan tek başına mutluluğu tadamaz.
A.5. Dönüşlülük Zamiri: “Kendi” sözcüğü, dönüşlülük zamiridir. Kişi zamirlerinin yerini tutabildiği gibi, kişi zamirlerini pekiştirebilir de.
Örnek:
Kendi hâlinde yaşayan biriydi.
Bu işi kendim halledebilirim.
Bu işleri sen olmasaydın ben kendim asla bitiremezdim. ( Bu cümlede vurgulanan ögeyi pekiştirmediği için “kendi” sözcüğü gereksiz kullanılmıştır. )
Bu işleri ben kendim bitiremezdim. ( Bu cümlede vurgulanan ögeyi pekiştirdiği için “kendi” sözcüğü gereksiz kullanılmamıştır. )
B) Ek Hâlindeki Zamirler
B.1. İlgi Zamiri: İsim tamlamalarında tamlananın düşmesiyle tamlananın yerini tutan “-ki”, ilgi zamiri olur. İlgi zamiri yani zamir olan “-ki” den önce mutlaka “ilgi hâli” eki kullanılır.
Örnek:
Senin notların bizim notlarımızdan yüksekmiş. ( Senin notların bizimkilerden yüksektir. )
Not: Zamir olan “-ki” ile sıfat yapan “-ki” karıştırılmamalıdır. Sıfat olan “-ki” birçok örnekte “bulunma hâl eki” nden sonra kullanılır ve “-daki, -deki, -taki, -teki” kalıplarında karşımıza çıkar.
Örnek:
Elimizdeki olanakları kullanamadık.
Uyarı: “-deki” kalıbı isimsiz kullanılsa bile “-ki” sıfattır.
Örnek:
Elimizdekiler yeterli olmayacak.
B.2. İyelik Zamiri: Bir varlığın kime, neye ait olduğunu anlatan eklere “iyelik ekleri” denir. Tamlanan ekleri olarak da bilinen bu ekler, “iyelik zamiri”dir.
Örnek:
Evim, evin, evi; evimiz, eviniz, evleri
Hazırlayan: Yılmaz AYDIN
